Toespraak 4 mei van Vincent van Neerbos
Beste inwoners van West Maas en Waal,
Dit jaar herdenken wij het einde van de Tweede Wereldoorlog en de Duitse bezetting 75 jaar geleden en allen die ons ontvallen zijn in oorlogen sindsdien, op een andere manier dan wij met elkaar gewend zijn. Dit jaar zijn er in onze dorpen geen gezamenlijke bijeenkomsten, zoals wij die normaal gesproken kennen.
Toch zijn wij vanavond, ondanks de omstandigheden waarin wij verkeren, met elkaar verbonden. Op een waardige manier, op afstand en in klein gezelschap thuis met elkaar. Zodat we met elkaar stil kunnen staan en hen gedenken die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid.
Zo worden er, zonder publiek, kransen gelegd bij oorlogsmonumenten in onze gemeente door de leden van het college en een afvaardiging van de 4 mei-stichtingen. Zij zullen daar met elkaar twee minuten stil staan in naam van ons allen.
Ook vanmiddag heb ik in enkele dorpen een krans gelegd.
En u thuis geeft op uw eigen wijze invulling aan dit moment van herdenken. Zo herdenken we in West Maas en Waal toch samen en niet alleen.
Het thema van deze 4 mei-herdenking is: verhalen om nooit te vergeten.
Hoe oud of jong we ook zijn, allemaal kennen we een verhaal over de Tweede Wereldoorlog. Als kind hebben we ze gehoord van onze grootouders. Ouders van vandaag vertellen de verhalen van hun ouders en grootouders aan hun kinderen.
Jongens en meisjes. Morgen vieren we dat we in Nederland 75 jaar in vrijheid mogen leven. Maar misschien horen jullie ook verhalen over oorlog van klasgenootjes, die bijvoorbeeld uit Syrië komen.
Of u heeft het geweld van oorlog en onderdrukking zelf meegemaakt. En vertelt u uw verhaal aan ons.
Bijvoorbeeld het verhaal van de Stoottroepers.
Of het verhaal van Jan Walraven in Beneden-Leeuwen. De fabrieksdirecteur die zijn leven gaf om zijn werknemers van het Duitse vuurpeloton te redden.
Het verhaal van de veertien mannen uit Wamel. Na een Duitse razzia gefusilleerd bij de Tielse Walmuur.
Het verhaal van Martien Derks uit Alphen, die als dienstplichtig soldaat in de eerste oorlogsdagen zijn graf vond op de Grebbeberg.
Het verhaal van de mobilisatie en de Maas en Waalstelling, waaraan de kazemat in Appeltern ons nog doet denken.
Het verhaal van Mathijs Salet uit Dreumel, 5 jaar oud, gedood door een granaatsplinter in 1944.
Het verhaal van de vele V1’s die in ons Maas en Waal vielen. De dag voor kerst 1944 in Altforst.
Het verhaal van de 11-jarige Wim Bull uit Boven-Leeuwen, die zag hoe de dode lichamen van de gesneuvelde militairen van de Prinses Irenebrigade bij hun boerderij verwijderd werden. Gedood door de Duitsers die de Waal waren overgestoken en die nacht veel huizen aan de dijk in brand hadden gestoken.
En het verhaal van Jacobus van Gelder uit Maasbommel, die sneuvelde in de Slag om de Grebbeberg.
Zo veel verhalen, zo veel te vertellen, zoveel geleden en gekwetst, zoveel doden en zoveel die zwijgen.
Zo houden we als gemeenschap de herinnering levend aan een periode waarin ons Maas en Waal zich in de meest donkere dagen bevond.
Sommige verhalen gaan over goed en fout. Wie was goed en wie was fout? Lang was dat duidelijk. Vaak ook niet. Een extreme levenssituatie als een oorlog maakt van gewone mensen helden en misdadigers, maakt ons daders en slachtoffers, het brengt het beste en het slechtste in mensen naar boven en meestal iets daartussenin.
Veel is grijs, slechts weinig is zwart of wit.
Wat blijft in onze herinnering is een collectief bewustzijn dat deze verhalen echt zijn. Ze gaan over echte mensen, ze vertellen onze geschiedenis, ze maken wie wij zijn vandaag.
En ze waarschuwen ons voor de toekomst. Door elkaar te blijven vertellen over de oorlog, over onderdrukking, Jodenvervolging en rassenhaat, maar ook over naastenliefde en verzet tegen tirannie, kunnen we bepalen wie we morgen zijn.
Nooit meer oorlog. Leven in vrijheid. Het is een verhaal dat een begin kent, dat begin is bij u en mij. Maar ook een verhaal dat geen einde heeft. Waaraan we zullen moeten blijven werken en waar we over moeten blijven praten.
Zodat het verhaal van onze dorpsgenoten, die er niet meer zijn door de verschrikkingen van de oorlog, niet tevergeefs is geweest.
Laten we proberen om speciale aandacht schenken aan de veteranen en alle mensen die de verschrikkingen van de oorlog zelf hebben meegemaakt. Zij zijn op een leeftijd dat zij extra kwetsbaar zijn. Maar ook hebben zij te maken met bezorgdheid of eenzaamheid op de dag van vandaag. Laat ons er nu voor hen zijn.
Morgen vieren we onze vrijheid op een wijze die niet voor iedereen vrij of feestelijk voelt, maar wel al 75 jaar in vrede en vrijheid mag zijn. Laten we dat nooit vergeten.
Vanavond herdenken en herinneren we.
We herdenken allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.
Met elkaar zijn we twee minuten stil. Dat doen we om onze betrokkenheid, onze verbondenheid en onze diepste dankbaarheid te tonen.
